Όλο και περισσότερα παιδιά είναι εξοικειωμένα με την τεχνολογία και τις διάφορες εφαρμογές της. Πολύ συχνά, μάλιστα, τα παιδιά χρησιμοποιούν ανεξάρτητα το κινητό ή το tablet, δίχως να είναι παρόντες οι γονείς τους. Κάποιοι γονείς καμαρώνουν για την άνεση με την οποία χρησιμοποιούν τις συσκευές τα παιδιά τους, άλλοι προβληματίζονται και άλλοι απλά παρακολουθούν αμέτοχοι ή ανήμποροι να επέμβουν.

• Πώς γίνεται να επιβληθεί ένα όριο σε κάτι που είναι ήδη μαθημένο;
• Πώς μπορούν οι γονείς να ελέγξουν την χρήση των οθονών από τα παιδιά τους;
• Ποια είναι τα σημάδια που χρειάζεται να ανησυχήσουν τους γονείς και να τους οδηγήσουν στη λήψη αποτελεσματικών μέτρων;

Α. Ανησυχητικά σημάδια

Η υπερβολική ενασχόληση με τις οθόνες (κινητό, tablet, laptop, τηλεόραση) η παραμέληση του ελεύθερου-δημιουργικού παιχνιδιού και η κοινωνική απομόνωση (αποφυγή κοινωνικών επαφών) είναι από τα βασικά σημάδια εξάρτησης των παιδιών και χρήζει άμεσης επέμβασης. Όταν η προσπάθεια να αποχωριστούν τα παιδιά την οθόνη καταλήγει σε ξεσπάσματα θυμού ή οργής, σε ανεξέλεγκτο κλάμα, και επακόλουθα στη δημιουργία έντασης μέσα στην οικογένεια αυτό δείχνει ότι το ζήτημα είναι πιθανόν βαθύτερο. Άλλο προειδοποιητικό σημάδι αποτελεί η μειωμένη σχολική επίδοση, καθώς το παιδί μπορεί να παραμελεί τις σχολικές υποχρεώσεις του προκειμένου να αφιερώνει χρόνο στην παρακολούθηση κάποιου βίντεο ή παιχνιδιού. Επίσης, συχνό φαινόμενο αποτελεί η αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών την ώρα της μελέτης, με αποτέλεσμα να απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια για την ολοκλήρωση των σχολικών υποχρεώσεων και να δημιουργείται συχνά ένταση μεταξύ των γονέων και των παιδιών.

Β. Συνέπειες από την υπερβολική ενασχόληση με τις οθόνες

Η αλόγιστη ενασχόληση με τις οθόνες, καθώς και το είδος και το περιεχόμενο των προγραμμάτων που παρακολουθούν τα παιδιά, δύναται να επιδράσει αρνητικά στην ψυχική τους υγεία, αυξάνοντας τα επίπεδα άγχους και θέτοντας τα σε κίνδυνο εθισμού. Τα παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να επεξεργάζονται όλα όσα βλέπουν, με αποτέλεσμα να δέχονται ως ορθές κάποιες λανθασμένες συμπεριφορές και συχνά να τις μιμούνται. Η έκθεση σε πολλές πληροφορίες χωρίς να εξηγείται η συμπεριφορά των ατόμων που αλληλοεπιδρούν – που είναι κυρίως για ψυχαγωγικούς σκοπούς – είναι ικανή να προβληματίσει και να μπερδέψει τα παιδιά. Επίσης τα παιδιά μπορεί να εκτίθενται σε βίαιο ή ακατάλληλο περιεχόμενο χωρίς να το γνωρίζουν οι γονείς τους. Αυτός είναι και ένας λόγος που συχνά τα παιδιά παρουσιάζουν δυσκολίες στη συμπεριφορά τους, καθώς τα πρότυπά τους είναι οι ήρωες των βίντεο που παρακολουθούν. Επιπλέον, η συχνή χρήση οθονών επηρεάζει τόσο τη συγκέντρωση των παιδιών όσο και τη δυνατότητα εστίασης της προσοχής τους, με αποτέλεσμα να προκύπτουν δυσκολίες στη συγκέντρωση σε καθημερινές μαθησιακές απαιτήσεις. Τέλος, αρκετά παιδιά παρουσιάζουν δυσκολίες με τον ύπνο τους, συχνά καθυστερούν να κοιμηθούν και δυσκολεύονται στην αφύπνιση, με αποτέλεσμα να είναι χαμηλής ποιότητας ο ύπνος τους και, επακόλουθα, χαμηλά τα επίπεδα ενέργειάς τους το πρωί.

Γ. Προτάσεις για τους γονείς

Εάν κάτι από τα παραπάνω σας θύμισε τη δική σας καθημερινότητα με τα παιδιά, τότε είναι η κατάλληλη στιγμή να επέμβετε!

Αρχικά, χρειάζεται να ορίσετε ημερήσιο όριο στο χρόνο που ξοδεύουν τα παιδιά στις οθόνες, έτσι ώστε να γνωρίζουν πόσο χρόνο έχουν και να λαμβάνουν ειδοποιήσεις για τον εναπομείναντα χρόνο. Δεύτερον, είναι βοηθητικό να ορίσετε συγκεκριμένο χρόνο στην ενασχόληση με διαφορετικές δραστηριότητες. Για παράδειγμα, εάν το σύνολο του ημερήσιου χρόνου με τις οθόνες για το παιδί σας είναι μισή ώρα, καλείστε να μοιράσετε αυτή την ώρα σε μικρότερα διαστήματα, δηλαδή ένα τέταρτο σε ένα παιχνίδι και άλλο ένα τέταρτο στην παρακολούθηση βίντεο. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η πιθανότητα να απορροφηθεί το παιδί σε κάτι και είναι πιο εύκολος ο αποχωρισμός της οθόνης! Παράλληλα με τον περιορισμό του χρόνου, είναι χρήσιμο να ελέγχετε τις εφαρμογές που χρησιμοποιούνται από τα παιδιά σας, θέτοντας αποκλεισμό σε ό,τι θεωρείτε ακατάλληλο ή επικίνδυνο για την ηλικία τους. Επιπλέον, είναι σημαντικό να συζητήσετε με τα παιδιά σας την επιρροή των οθονών στην καθημερινότητά τους και στη λειτουργικότητά τους, αναγνωρίζοντας πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα από τη χρήση τους. Στο πλαίσιο της κατανόησης και της συνεργατικότητας, μια καλή πρακτική είναι η εμπλοκή των παιδιών στην λήψη αποφάσεων για το χρόνο δαπάνης σε οθόνες αλλά και για το διάστημα που επιτρέπεται η χρήση τους. Για παράδειγμα, μερικές οικογένειες προτιμούν την χρήση οθόνης μετά το σχολείο ενώ άλλες μετά το πέρας των σχολικών ή εξωσχολικών υποχρεώσεων.

Όπως και να αποφασίσετε να ελέγξετε τη χρήση οθονών από τα παιδιά σας, το σημαντικό είναι να λειτουργείτε ως υγιή πρότυπα για αυτά. Μερικές βοηθητικές πρακτικές είναι να αποφεύγετε οι ίδιοι την υπερβολική ενασχόληση με το κινητό ή το tablet σας, να προτρέπετε τα παιδιά να διαβάζουν βιβλία και να βλέπουν και εσάς να διαβάζετε, να ενισχύετε την κοινωνικοποίησή τους με κάθε ευκαιρία, να προάγετε τον διάλογο για κάθε θέμα που απασχολεί την οικογένειά σας, να παίζετε μαζί τους κάποιο ομαδικό παιχνίδι, ακόμα και να τα εμπλέκετε σε μικρές οικιακές εργασίες που μπορεί να είναι ευχάριστες για τα ίδια και, φυσικά, κατάλληλες για την ηλικία τους.

Πηγές

Cross, Jen. (2023). What does too much screen time do to children’s brains? New York Presbyterian.

Eric, O. (2021). The negative effects of new screens on the cognitive functions of young children require new recommendations. Ital J Pediatric, 47(223).